Roken is voor hart- en vaatziekten een belangrijke risicofactor. Toch blijkt dat zorgverleners ‘stoppen met roken’ (SMR) relatief weinig ter sprake brengen. Opmerkelijk als je je realiseert hoe groot de gezondheidswinst door stoppen met roken kan zijn. Na een myocardinfarct bijvoorbeeld is er een risicoreductie van ongeveer 30 procent op cardiovasculaire mortaliteit na twee jaar en dat effect wordt groter naarmate de patiënt langer is gestopt.1
Aandacht voor stoppen met roken vanuit de begeleiding bij een klinisch event, zoals het myocard- of herseninfarct, blijkt een krachtig instrument voor secundaire preventie door medisch specialisten, verpleegkundigen, huisartsen en paramedici zoals fysiotherapeuten. Toch wordt SMR bespreken vaak als lastig en tijdrovend gezien. Roken kan een hardnekkige verslaving zijn waarbij veel factoren een rol spelen, zodat een stoppoging lang niet altijd tot blijvend succes leidt. Dat stimuleert niet om te praten over SMR, terwijl het zo van belang is en er diverse methodes zijn om effectieve SMR-zorg te leveren.
De Very Brief Advice (VBA-)methode is een simpele, effectieve en niet-confronterende manier om roken te bespreken. Goed uitgevoerd neemt het gesprek niet meer dan een halve minuut in beslag en de methode kan zonder bezwaar elk volgend consult weer ingezet worden. VBA is ook opgenomen in de nieuwe richtlijn CVD Prevention van de European Society of Cardiology.2
VBA bestaat uit 3 simpele stappen: vraag – vertel – verwijs.
Stap 1: bevestig de huidige rookstatus. Vraag: ‘Rookt u (nog)?’
Stap 2: geef advies hoe te stoppen. Vertel: ‘Mocht u (ooit) willen stoppen, dan kan dat het beste met professionele hulp, eventueel ondersteund met medicatie.’
Stap 3: bied steun of behandeling. Verwijs: naar de huisarts, de praktijkondersteuner van de huisarts (POH) of een andere instantie voor professionele SMR-zorg.
Het is van belang dat de rokende patiënt na de laatste stap van dit advies uiteindelijk passende SMR-zorg krijgt. In Nederland is die zorg met name georganiseerd in de eerste lijn en vaak uitgevoerd door de POH of organisaties gespecialiseerd in SMR- hulpverlening. Helaas is niet altijd helder wie deze zorg levert. Niet elke huisartsenpraktijk biedt SMR-begeleiding aan en het lokale aanbod vanuit gespecialiseerde rookstoporganisaties is niet altijd bekend in de tweede lijn. Ook weten we dat een ‘warme’ overdracht succesvoller is. Daar kan een SMR-consulent in het ziekenhuis voor zorgen door de hulpvraag te inventariseren en de rokende patiënt in contact te brengen met de juiste SMR-zorg in de regio of online.
SMR-zorg wordt volledig vergoed door de zorgverzekeraar, zonder dat de patiënt hiervoor het eigen risico hoeft aan te spreken. Opmerkelijk is dat SMR-zorg die binnen ‘ketenzorg’ vergoed wordt vaak beperkt is tot de begeleiding door de POH. Als deze begeleiding niet tot het gewenste resultaat leidt, is het lastig om een vervolgtraject te starten bij een gespecialiseerde SMR-coach. Daarmee schiet de zorg tekort bij deze vaak fors ‘belaste’ mensen, bijvoorbeeld in COPDen CVRM-ketenzorg. Dit vraagt om herziening van het vergoedingssysteem.
Beeld: NVVCRoken is de belangrijkste beïnvloedbare riscofactor voor hart- en vaatziekten. Het bespreken van deze ‘olifant in de spreekkamer’ kan de aanzet zijn tot toeleiding naar de juiste SMR-zorg. Het VBA kan daarbij helpen. Na de laatste stap in het VBA moet het echter voor alle zorgverleners duidelijk zijn hoe en naar wie men kan verwijzen voor SMR-zorg op maat. Dat vergt duidelijkheid in (regionale) verwijsafspraken en aanpassingen in het vergoedingssysteem, wat moet leiden tot een kwaliteitsimpuls in SMR-zorg en de ‘juiste zorg op de juiste plek’.
Dr. M.J. (Maurits) van der Veen
Is: cardioloog in Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede
Pleit voor: het inzetten van de Very Brief Advice-methode om stoppen met roken te bespreken
Meer informatie: vanderveenm@zgv.nl